شب یلدا یکی از شب‌های مهم در فرهنگ ایرانیان است که از زمان باستان تا امروز باقیمانده است و بهانه‌ای برای دور هم جمع شدن و معاشرت ایرانیان با یکدیگر است. شب یلدا از غروب آفتاب آخرین روز فصل پاییز یعنی ۳۰ آذرماه هر سال شروع می‌شود و تا طلوع آفتاب در اولین روز فصل زمستان یعنی یکم دی ماه ادامه دارد. شب یلدا در ایران و نیم کره شمالی کره زمین با شروع زمستان مصادف است. بلندترین شب سال شب یلداست و از این شب به بعد طول شب‌های سال کوتاه‌تر شده و به بلندای روز افزوده می‌شود، به همین سبب به یلدا لقب بلندترین شب سال را نیز می‌دهند.
اما اینکه تاریخچه شب یلدا چیست، رسم و رسومات ایرانیان در این شب از گذشته تا به امروز و پرسش‌های دیگر پیرامون این جشن زیبای ایرانی را در این مقاله از بلاگ بساط پاسخ می‌دهیم و از منظری جدید شب یلدا را بررسی می‌کنیم با ما در ادامه همراه باشید.
تاریخچه شب یلدا و علت نامگذاری آن چیست؟
شب یلدا به عنوان یکی از جشن‌های باستانی ایرانی، به دوران باستان بازمی‌گردد. اصولاً در ادبیات باستانی ایران، از شب یلدا به عنوان جشنی که به مناسبت آغاز فصل زمستان و بلندترین شب سال برگزار می‌شود، یاد شده است. تاریخ دقیقی برای اولین باری که شب یلدا جشن گرفته شد، به دلیل عدم قطعیت در تاریخ‌های باستانی و اسطوره‌های مرتبط با آن، قابل تأیید نیست، اما می‌توان گفت که این جشن به عنوان یکی از جشن‌های مهم و پربرکت در فرهنگ ایرانی شناخته شده و هنوز هم در بسیاری از خانواده‌ها و مجالس ایرانیان در سراسر جهان جشن شب یلدا برگزار می‌شود.
درباره علت نامگذاری بلندترین شب سال به نام شب یلدا یا شب چله نظرات مختلفی هست. یکی از رایج‌ترین آنها این است که نام “یلدا” از نام یزدگرد، خدای ایرانی ستارگان و روشنایی آسمان، گرفته شده است. در باورهای ایران باستان، شب یلدا به عنوان نبرد بین نور و تاریکی تصور می‌شد. ایرانیان باستان معتقد بودند که نور در این نبرد پیروز می‌شود و از آنجایی که از این شب به بعد روزها طولانی‌تر و شب‌ها کوتاه‌تر می‌شود، این شب به عنوان نماد پیروزی نور بر تاریکی و بازگشت نور و روشنایی به دنیا جشن گرفته می‌شود.
رسم و رسومات شب یلدا در گذشته چگونه بود؟
شب یلدا در فرهنگ ما ایرانیان یک جشن مهم و پربرکت است که در گذشته همراه با آیین و رسم و رسوماتی خاصی برگزار می‌شد. یکی از رسومات اصلی شب یلدا در گذشته، آتش‌افروزی بوده است. مردم در این شب آتش را در محله‌ها و خانه‌هایشان روشن می‌کردند تا نماد پیروزی نور بر تاریکی و بازگشت نور و روشنایی به دنیا باشد. در شب یلدا، خوردن میوه‌های خشک مانند انگور، سیب، هلو و پسته مرسوم بود و نمادی از آینده‌نگری و برکت را همراه خود داشت. گذشتگان در این شب، غذاهای خاصی مانند آش، خورشت و شیرینی‌های سنتی مانند سوهان، آجیل و حلواهای خاص تهیه و میل می‌کردند. در شب یلدا، مردم به قصه گویی، بازی‌های مختلف و گاهی موسیقی و رقص می‌پرداختند تا این شب را به یک مناسبت شاد و پرزرق و برق تبدیل کنند.
اکنون ما در شب یلدا چه‌کار کنیم؟
در حال حاضر هم بعضی از رسم و رسومات قدیمی در این جشن حفظ شده‌اند. دور هم جمع شدن و لذت بردن از معاشرت با فامیل و دوستان در شب یلدا همچنان پابرجاست. یکی از بهترین کارهایی که می‌توان در شب یلدا انجام داد حافظ خوانی است. خواندن حافظ و تفعل بر فال آن امید و روشنایی را به جمع شما می‌آورد. شما می‌توانید در شب یلدا شعر و شاهنامه بخوانید و اگر مایل بودید یک بازی مشاعره راه بیاندازید و از ادبیات غنی فارسی نهایت لذت را ببرید. پای قصه و خاطرات بزرگترها بنشینید، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها را هیچ چیز به اندازه شادی بچه‌ها و نوه‌هایشان خوشحال نمی‌کند و با توجه و همدلی با آنها این شب را برایشان خاطره انگیز کنید. بازی‌های دسته جمعی در شب یلدا یکی از بهترین کارهایی است که می‌توانید در طولانی‌ترین شب سال انجام دهید و خاطره‌ای شیرین و ماندگار را برای خود رقم بزنید. برای به یادگار ماندن شب یلدا می‌توانید یادبود یا گیف ساده ای را به مهمانان و عزیزانتان هدیه کنید تا همیشه این شب به یادماندنی را در خاطر داشته باشند. برای کنار هم بودن و شاد بودن از این جشن زیبا استفاده کنید و بخاطر داشته باشید یلدا بهانه‌ای برای شکرگزاری و انسجام خانواده است و نباید آن را با تجملات بیهوده و تشریفات به حاشیه برد.
خوراکی‌های معروف شب یلدا چیست؟
در هر شهری از ایران با توجه به رسم و رسوم اقوام، خوراکی‌ها و چیدمان سفره شب یلدا متفاوت است، اما خوراکی‌های رایج این شب شامل هندوانه، انار و آجیل است. غذای خاص و ویژه‌ای برای شب یلدا وجود ندارد و طبق ذائقه هر شهری غذاها متفاوت است. انواع آش و غذاهای آبدار مثل کوفته‌ها برای گرم کردن بدن و جلوگیری از بروز سرماخوردگی در شب یلدا رایج است. برای مثال در گیلان و مازندران اکثرا برای شب یلدا غذاهایی که در ترکیبات آنها از انار و رب انار استفاده شده همچون مرغ ناردون، انار بیج و فسنجان را درست می‌کنند. در شیراز کلم پلو، غم بر پلو، آش انار و آش کارد برای شب یلدا محبوبیت دارد. در جنوبی‌ها اما شب یلدا را با قلیه ماهی، ماهی شکم پر و خورشت سبزی سر می‌کنند. قزوینی‌ها برای شب یلدا غذایی محبوب به نام انارپلو دارند که پلوی مخلوط با مرغ یا گوشت است که در آخر به آن انار و خلال پسته هم اضافه می‌کنند. در شهرهای دیگر ایران هم بسته علایق و ذائقه‌ها غذاهای مختلفی سرو می‌شود که همگی خوشمزه و هوش انگیز هستند.
بساط یلدا بپاست
خلاصه که در بلندترین شب سال دورهمی و وقت گذرانی با اعضای خانواده، فامیل و آشنایان مهم‌ترین علت برگزاری این جشن باستانی است. در این شب می‌توانید با کمترین امکانات کنار هم خوش باشید و قدر باهم بودن را بدانید. اگر به فکر خرید شب یلدا هستید ما برایتان پیشنهادی بصرفه و اقتصادی داریم. با مراجعه به اپلیکیشن بساط می‌توانید اقلام مورد نیاز یلدای خود را خریداری کنید و در کنار آن اگر خودتان هم وسایلی دارید برای فروش بارگذاری کنید تا در آستانه شب یلدا پولی به جیب زده باشید. پس همین الان با لمس دکمه زیر اپلیکیشن بساط را نصب کنید و بساط یلدایی خود را بپا کنید.
